23 Loại Hình Di Tích Kiến Trúc Của Người Việt
Chắc hẳn, rất ít người trong số chúng ta thật sự hiểu hết về các loại hình di tích kiến trúc của người Việt.
Ngay cả nhiều người làm trong nghề cũng chưa chắc đã nắm rõ được toàn bộ, bởi vì có tới 23 hạng mục công trình khác nhau. Chỉ những ai chuyên sâu trong lĩnh vực tu bổ di tích thì mới có thể nắm hết được.
Chính vì thế, hôm nay Viết Quyền sẽ chia sẻ đến quý vị một cái nhìn tổng quan về 23 loại hình di tích kiến trúc mà cha ông ta đã sáng tạo và lưu giữ cho đến tận ngày nay.
Ý nghĩa kiến trúc gỗ Việt Nam
Kiến trúc truyền thống của người Việt không chỉ đơn thuần là nơi để ở hay sinh hoạt.
Mà đó còn là những công trình gắn liền với tín ngưỡng, tâm linh và văn hóa của cả một dân tộc.
Trải qua hành trình hàng nghìn năm, người Việt đã hình thành nên một hệ thống kiến trúc gỗ phong phú và đa dạng.
Phân nhóm 23 loại hình di tích kiến trúc Việt Nam
1. Nhóm Di tích kiến trúc Phật giáo
- Am: Công trình nhỏ hoặc hang động, là nơi nhà sư thờ Phật và tu tập.
- Chùa: Tổ hợp kiến trúc thờ tự, tu tập, truyền bá và sinh hoạt văn hóa Phật giáo.
2. Nhóm Di tích kiến trúc tín ngưỡng – tôn giáo dân gian (8 hạng mục)
- Đình (làng): Nơi hội họp, sinh hoạt cộng đồng và thờ vọng Thành hoàng.
- Đền: Thờ nhân vật lịch sử, anh hùng dân tộc hoặc thần linh dân gian.
- Miếu: Quy mô nhỏ, thờ thần linh địa phương.
- Nghè: Giống đền/miếu, thờ nhân vật lịch sử có công ở địa phương.
- Phủ thờ: Thờ Thánh Mẫu trong tín ngưỡng thờ Mẫu hoặc có chức năng như đền.
- Quán (Đạo giáo): Không gian thờ cúng thần linh của Đạo giáo.
- Điểm xóm: Công trình nhỏ ở đầu xóm, thờ Thổ thần và tuần canh.
- Quán nghỉ: Dựng ven đường, trên cánh đồng để nghỉ chân, trú mưa nắng.
3. Nhóm Di tích kiến trúc Nho giáo (3 hạng mục)
- Văn miếu: Thờ Khổng Tử và các bậc hiền tài Nho học.
- Văn từ (Văn chỉ, Từ chỉ): Thờ Khổng Tử, các bậc hiền tài, người đỗ đạt cao của địa phương.
- Văn chỉ: Giống văn từ nhưng lộ thiên, không có mái che.
4. Nhóm Di tích kiến trúc nhà ở dân dụng và thờ gia tiên (4 hạng mục)
- Từ đường: Thờ thủy tổ dòng họ, nơi sinh hoạt văn hóa của cả họ.
- Nhà thờ họ: Giống từ đường, có thể kết hợp làm nơi ở của trưởng họ.
- Nhà thờ chi họ: Thờ vị tổ chi, sinh hoạt chung của từng chi.
- Nhà cổ: Không chỉ là nơi ở, mà còn là không gian thờ cúng, gắn kết gia đình.
Phân loại nhà cổ theo:
- Số gian: 3 gian, 5 gian, 7 gian.
- Vùng miền: Bắc Bộ (nhà kẻ truyền), Trung Bộ (nhà rường, trình tường), Nam Bộ (nhà sàn, nhà ba gian).
- Kết cấu: Nhà sàn, kẻ truyền, chồng rường, rường, trình tường.
- Vật liệu: Gỗ (lim, mít, xoan) hoặc đất nện.
5. Nhóm Di tích kiến trúc giao thông, cầu (7 hạng mục)
- Cầu: Công trình nối hai bờ sông.
- Cầu đá: Làm bằng đá.
- Cầu gỗ: Làm bằng gỗ.
- Cầu cuốn: Có vòm cuốn bằng gạch/đá.
- Thượng gia hạ kiều: Cầu có mái che, vừa đi lại vừa trú mưa nắng.
Kết luận
Như vậy, hệ thống 23 loại hình di tích kiến trúc của người Việt được chia thành 5 nhóm chính:
- Di tích kiến trúc Phật giáo
- Di tích kiến trúc tín ngưỡng dân gian
- Di tích kiến trúc Nho giáo
- Di tích kiến trúc nhà ở dân dụng và thờ gia tiên
- Di tích kiến trúc giao thông (cầu)
Trong những bài viết tiếp theo, Viết Quyền sẽ lần lượt giới thiệu chi tiết từng hạng mục để quý vị hiểu rõ hơn giá trị văn hóa – lịch sử của di tích kiến trúc Việt Nam.
